Geschiedenis
Passie voor rietdekken, doorgegeven van vader op zoon
Opa Pau Voogt werkte als 15-jarige jongen bij een Maaslandse tuinder wiens vader rietdekker was. In de drukke tijd mocht Pau helpen met het aangeven van riet. Zo kwam hij met het ambacht in aanraking. Eigenlijk vond Pau rietdekken veel mooier dan werken in de tuin en hij wilde er wel mee verder gaan. Maar toen hij er drie jaar dienstplicht in Indië op had zitten, bleek Cent Romijn zijn plek bij rietdekker Van Walsem ingenomen te hebben. Pau ging toen werken bij rietdekker Van den Berg in Schipluiden en in 1957 kon hij dat bedrijf overnemen. Hij vestigde zich aan de Dorpsstraat van Schipluiden.
Vlietlanden
Zijn oudste zoon Siem komt op zijn vijftiende bij zijn vader in loondienst en de mannen vormen later een Vennootschap onder Firma. In 1979 nemen zij daarnaast ook het bedrijf van Cent Romijn over en de Schipluidenaren hebben nu klanten tot in Voorne Putten. Jan, de broer van Siem, komt er ook bij en korte tijd later trekt Pau zich op 65-jarige leeftijd terug uit de zaak. Pau en Siem waren apetrots toen (klein-) zoon Paul in 1995 in hun voetsporen trad. ‘Ik vond het altijd geweldig als ik mee mocht naar de Vlietlanden als klein jochie’, vertelt Paul. Opa Pau kon de Vlietlanden pachten van de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten. Hij begon met de oogst van 3 hectare maar al spoedig was het een oppervlakte van 25 ha. groot. ‘Riet moet je, als het één jaar oud is, in de winter oogsten. Dan is het uitgegroeid en het blad is er af. Er werd geoogst van december tot eind maart want dan komen de nieuwe toppen alweer tussen de rietstengels op. Een rietdekker zit doorgaans van april tot december op het dak. Maar als het hard regende of flink gevroren had, kon je het dak niet op. Ook daarom werden de wintermaanden gebruikt om te oogsten. Bovendien kon je bij de werkzaam heden regelmatig dankbaar gebruik maken van het ijs. Opa heeft in die periode nog wel rietmatten gevlochten in de schuur. Hij verkocht die aan de tuinders om het platglas mee af te dekken tegen de kou.’
Herinneringen
Paul heeft geweldige herinneringen aan zijn jeugd. ‘Zodra het licht werd, gingen opa, oom Jan en mijn vader naar de Kwakelweg om van daaruit naar de Vlietlanden te gaan om te maaien. Ik vond het prachtig als ik mee mocht! Gewapend met thermoskannen met koffie, dikke warme polsmoffen om die door oma gebreid waren en dan met de schuit naar de rietvelden. Als het riet gesneden was, werd het schoongekamd van blad en onkruid. Daarna werd het gebundeld en aan de waterkant opgestapeld. Dat stapelen was een kunst apart. Dooie takken en afvalriet werden onder de bossen gelegd om ze van de grond af te houden. De bovenste laag verweerde een beetje maar de rest was prima. Als tienjarige mocht ik mee helpen sjouwen. Misschien deed ik maar twintig bossen, maar ik vond het schitterend, lekker schooieren. ‘Kijk Paultje, zag je die roerdomp of dat uiltje?’ zei opa dan.’ Op zijn vijftiende liep Paul trots voor het eerst achter de maaimachine. ‘Het was de kunst om zoveel mogelijk bossen riet per dag te maken, 100 bossen per persoon was geen uitzondering. ’s Avonds was je wel een beetje rozig. Maar het blijven geweldige herinneringen.’
‘Na een paar maanden drogen werd het riet in het voorjaar met de schuit opgehaald en bij Boekestijn aan het begin van de Gaagweg op grote stapels gelegd of meteen naar een dak getransporteerd. Voor het eind van de zomer moest al het riet wel uit de Vlietlanden weg zijn. Soms werd het overschot verkocht. Tot ongeveer 2002 had onze firma die rietlanden in onderhoud. Jammer dat het over is, ik had nog best tien jaar door willen ploeteren, o.a. om mijn eigen zoontje Thijs diezelfde ervaringen te gunnen. Maar het rietsnijden is niet rendabel meer, je kunt nu het hele jaar door goedkoop riet uit het buitenland krijgen. Uiteraard moet je de kwaliteit goed in de gaten houden. Maar eerlijk gezegd zou ik het liefst Nederlands riet gebruiken.’ De Vlietlanden worden nu door vrijwilligers onderhouden maar het riet is daarmee verloren gegaan. ‘Het duurt jaren eer je goede rietvlakken hebt en dat moet je steeds bijhouden om overwoekering te voorkomen.’
Mooi en isolerend
Al vanaf het begin van onze jaartelling maken mensen gebruik van riet voor het bedekken van hun woningen. In de middeleeuwen stonden de huizen dicht bij elkaar en was het brandgevaar groot, daarom ging men in de steden over op lei- en pannendaken. Op het platteland bleef men wel riet gebruiken. Het grootste voordeel was de isolatie, zowel in de zomer als in de winter. Bovendien is riet vochtabsorberend en ventilerend, wat voor de boerenstallen prettig was. Het brandgevaar is nu veel minder groot door de nieuwste methode van rietdekken. Bovendien moet er een goede vonkenvanger op de schoorsteen van een open haard komen. ‘We werken liever niet met een speciaal impregneermiddel tegen brand omdat dit de levensduur van de bedekking verkort. Riet moet kunnen ademen.’ Soms wordt een sprinklerinstallatie op het rieten dak aangebracht.
Er zijn tientallen soorten riet. ‘Brakwaterriet is minder geschikt want het is tweemaal zo lang en de stengel is grover. Dakriet moet hard, taai, dun, recht en in één jaar volgroeid zijn. Lengte 1,25 à 2 meter en in zoetwater gegroeid, dan gaat het later ook minder gemakkelijk schimmelen.’ Een rieten laag gaat, afhankelijk van de hellingshoek van een dak, zeker 25 jaar mee.
Het dak op
In 2001 begon Jan, de broer van Siem, zijn eigen rietdekkersbedrijf maar soms wordt er nog wel samengewerkt. Als in 2006 Siem Voogt geheel onverwacht op 54-jarige leeftijd komt te overlijden, zet Paul het familiebedrijf in zijn eentje voort. Het was een heel moeilijke periode want de mannen waren bijzonder op elkaar (in)gesteld en deelden dezelfde passie. Paul heeft weliswaar nu een eenmansbedrijf maar voor het gemak is het handig om een tweede man in te huren, of bij een grote klus zelfs meerdere mensen.
Wanneer de steiger rond een huis is aangebracht, worden de rietbossen opgegooid. Daarna legt men eerst een sprei- of vlijlaag van riet op het raamwerk van het dak. Pas daarna wordt de deklaag, minstens 30 centimeter dik, van onder naar boven laagsgewijs aangelegd. Dan wordt het riet tot de vereiste dikte en in vorm geklopt. Over iedere rietlaag wordt een draad gespannen en met een grote naald en een gootje wordt deze gaarde vastgezet. Bij dakkapellen en het hoogste punt van het dak wordt iets dunner en korter riet gebruikt. De nokvorsten worden tenslotte afgewerkt met een kammetje van zand en cement waardoor het riet goed aan de nok vasthecht.
Voorbeelden
Het rietdekkersbedrijf heeft heel veel panden van een prachtige rietlaag voorzien en in onderhoud. Bekende voorbeelden in de omgeving zijn de Lickebaertshoeve aan de Gaagweg, de Dijkmolen in Maasland en molen Korpershoek in Schipluiden, de Lindehoeve in ’t Woudt en allerlei hooibergen. In Midden-Delfland wordt bovenop het riet van een een hooiberg of een karnmolen vaak een omgekeerde melktest gelegd, een aardewerkschaal die de punt beschermt tegen weersinvloeden en de nestelende vogels. ‘Ik vind het mooi om die gewoonte te handhaven en ik heb bij Tineke van Gils in Schipluiden al een paar maal nieuwe testen laten bakken.’
Een echte passie
Hoewel het lichamelijk zwaar werk is, zou Paul niet anders willen. ‘Het is mijn lust en mijn leven. Ik werk iedere keer op een andere plek en zie altijd heel veel vanaf mijn bevoorrechte plek hoog op het dak.’ Paul vindt het prachtig dat hij het familiebedrijf van zijn opa en zijn veel te jong gestorven vader kan voortzetten. Of ooit de volgende generatie Voogt op het dakstoeltje zal klimmen, moeten we nog afwachten. Maar kleine Thijs van 3 jaar kent inmiddels wel het verschil tussen een rieten dak en dakpannen. En hij vindt het prachtig als hij eventjes met zijn vader mee mag om bij een klus te gaan kijken. Wie ook belangstelling heeft voor dit ambachtelijke vak kan kijken op www.favoogt.nl. Hier zijn niet alleen tal van indrukwekkende projecten te zien, maar je kunt ook aardig volgen hoe zo’n dak voorzien wordt van een dikke deken van riet. Wie weet kan Paul ooit een erkend leerbedrijf worden, om deze mooie vorm van pure en natuurlijke kunst door te geven!